Οι αεροπορικές επιχειρήσεις και το αρχιστρατηγείο Φιλιππιάδας!

Η ένδοξη ιστορία της Ελληνικής πολεμικής αεροπορίας έχει μεγάλο παρελθόν και βέβαια όπως μπορείτε να φανταστείτε η Φιλιππιάδα δεν θα μπορούσε να ήταν έξω κι από αυτή την υπόθεση. Τα πρώτα βήματα λοιπόν της πολεμικής αεροπορίας έτυχε να συμπίπτουν χρονικά με την απελευθέρωση της πόλης μας και των Ιωαννίνων.

Πάρτε ανάσα λοιπόν και διαβάστε την ενδιαφέρουσα ιστορία:

Η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε για πρώτη φορά την δημιουργία Αεροπορικής Υπηρεσίας το 1911. Έστειλαν λοιπόν συνολικά έξι αξιωματικούς στην Γαλλία για να εκπαιδευτούν ως χειριστές και παράλληλα παράγγειλαν στον γαλλικό οίκο Farman, τα πρώτα στρατιωτικά αεροσκάφη.

Στις 8 Φεβρουαρίου 1912 πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα η πρώτη πτήση από τον αεροπόρο Εμμανουήλ Αργυρόπουλο με αεροπλάνο τύπου Nieuport 50 ίππων.

Ένας από τους πρώτους πιλότους ο Υπολοχαγός Δημήτρης Καμπέρος στις 13 Μαίου του 1912 πραγματοποίησε την πρώτη με αεροπλάνο τύπου Henry Farman πτήση στην Έλλάδα.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1912 δημιουργήθηκε στη Λάρισα ο «Λόχος Αεροπόρων» από τέσσερις Έλληνες αξιωματικούς αεροπόρους. Η πρώτη πολεμική αεροπορική μονάδα πήρε σάρκα και οστά.

Την δύναμη του Λόχου Αεροπορίας αποτελούσαν οι:

• Υπολοχαγός Δημήτρης Καμπέρος


• Υπίλαρχος Πανούτσος Νοταράς


• Υπολοχαγός Μιχαήλ Μουτούσης


• Ανθυπίλαρχος Χρήστος Αδαμίδης από τα Ιωάννινα.

Συμμετείχαν ακόμη ο Γάλλος λοχαγός Μπαρρέ,ο επίσης Γάλλος αερομηχανικός Σοβώ και 57 στρατιώτες. Η δύναμη του λόχου ήταν τέσσερα βελτιωμένα αεροπλάνα Maurice Farman των 80 ίππων.

Στις 26 - 10- 1912 με το πέρας των επιχειρήσεων στο Μακεδονικό μέτωπο οι επιχειρήσεις που ήταν από τις πρώτες πολεμικές στην Ελλάδα διεκόπησαν. Έτσι ο λόχος της Ελληνικής αεροπορίας διατάχθηκε να μεταβεί στο μέτωπο της Ηπείρου, όπου η στρατιά Σαπουτζάκη έδινε μάχες στα δύσκολα οχυρά του Μπιζανίου με στόχο την κατάληψη των Ιωαννίνων. Εξαιτίας της μεγάλης απόστασης αποφασίστηκε να αποσυναρμολογηθούν τα αεροσκάφη και να μετακινηθούν με τραίνο ως την Αθήνα και από εκεί με πλοίο από τον Πειραιά να μεταβούν στην Πρέβεζα. Παραθέτω αυτούσιο το έγγραφο του Ελευθέριου Βενιζέλου προς τον αρχηγό της στρατιάς στην Ήπειρο:

«ΕΓΓΡΑΦΟ υπ'αριθμ 457. Αρχηγόν, Άρταν.

Η Μεραρχία, ήτοις επιβιβάζεται ήδη δι Ήπειρον, θέλει λάβει εν Πειραιεί άνδρας....,θέλει αναχωρήσει ταυτοχρόνως μία μοίρα αεροπορίας, αποτελούμενη εκ τεσσάρων αεροπλάνων και του αναγκαίου προσωπικού και υλικού. Λοχαγός αεροπορίας, Γάλλος, έχων μεγάλην πείραν αεροπορίας, θέλει ακολουθήσει το απόσπασμα τούτο.Υποδεχθείτε αυτό φιλοφρόνως. Επισπεύδω όσο δύναμαι την μεταφοράν της Μεραρχίας ταύτης.

Αθήνα τη 14" 11ου - 1912. Βενιζέλος»

Στα τέλη του Νοέμβρη η Μοίρα αποβιβάστηκεσ την Πρέβεζα και πρώτο τους μέλημα ήταν φυσικά η επιλογή χώρου για εγκατάσταση του αεροδρομίου. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να διαφωνήσουν σοβαρά ο Διοικητής της Μοίρας Υπολοχαγός Καμπέρος και ο Γάλλος αεροπόρος Μπαρρέ. Ο πρώτος υποστήριζε ότι καταλληλότερη θέση ήταν το υψίπεδο στα «Πέντε Πηγάδια» κοντά στην Φιλιππιάδα και μόλις 20 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα. Κι αυτό γιατί έτσι μπορούσαν τα αεροσκάφη να παραμένουν περισσότερο χρόνο πάνω από τις Τουρκικές θέσεις και να καταγράφουν για τις βολές του πυροβολικού. Από την άλλη ο Μπαρρέ πρότεινε να γίνει το αεροδρόμιο κοντά στην Πρέβεζα μια απόσταση όμως 170 χιλιομέτρων με τα αεροπλάνα να φτάνουν ίσα ίσα στις εχθρικές γραμμές και να πρέπει να επιστρέψουν αμέσως.

Παρ'ότι όμως η άποψη του Καμπέρου κρινόταν από τις περιστάσεις ως η πιο ορθή και δικαιολογημένη, επεκράτησε τελικά η γνώμη του Μπαρρέ και το αεροδρόμιο εγκαταστάθηκε σε τοποθεσία κοντά στην Νικόπολη, 10 χιλ. περίπου από την Πρέβεζα.Μετά από αυτό, ο Καμπέρος υπέβαλε την παραίτησή του και επέστρεψε στις 12 Δεκεμβρίου του 1912, στο πυροβολικό όπου και ανήκε.

Την διεύθυνση της Μοίρας αεροπλάνων ανέλαβε προσωρινά ο Γάλλος Λοχαγός Μπαρρέ, λόγω της πείρας του αλλά κυρίως επειδή ήταν σε βαθμό ανώτερος από τους υπόλοιπους.

Ο Καμπέρος, πρώτος Έλληνας στρατιωτικός αεροπόρος, είχε πραγματοποιήσει την τελευταία του αποστολή στις 31 Νοεμβρίου του 1912 όταν με παρατηρητή στο αεροσκάφος τον Πάσσαρη πέταξε για αναγνωριστική πτήση πάνω από τα οχυρά του Μπιζανίου. Από βλάβη όμως του κινητήρα το αεροσκάφος κατέπεσε στην Φιλιππιάδα με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ο παρατηρητής. Η δύναμη της Μοίρας ενισχύθηκε με άλλους δύο Αξιωματικούς, τον υπολοχαγό μηχανικού, αεροπόρο Μ. Μουτούση και τον ανθυπίλαρχο Χρήστο Αδαμίδη.

Επιστρέφοντας στις απόψεις του Καμπέρου αποφασίσθηκε να βρεθεί χώρος για προχωρημένο αεροδρόμιο και ενδιάμεσος σταθμός ώστε να παραμένουν τα αεροσκάφη περισσότερη ώρα στον αέρα. Βρέθηκε λοιπόν μία λωρίδα εδάφους, μήκους 80 έως 100 μέτρων και πλάτους 245 μέτρων, κοντά στη θέση Χάνι Εμίν Αγά. Από το πρόχειρο αυτό αεροδρόμιο, ο υπολοχαγός Μουτούσης απογειώθηκε και εκτέλεσε, με εντολή του Δ/τού της Στρατιάς Ηπείρου, αναγνώριση των οχυρών Μπιζανίου. Η πτήση αυτή, ήταν η πρώτη πολεμική αποστολή της μοίρας στο Μέτωπο της Ηπείρου και έγινε στις 5-12ου 1912, την 10η πρωινή ώρα.

Σε αντίθεση με τους τότε κανόνες ασφαλείας που επέβαλαν οι αναγνωριστικές πτήσεις να γίνονται σε ύψος 1900 μέτρων, ο Μουτούσης κατέβηκε στα 600 μέτρα για να κατοπτεύσει με ευκολία τα οχυρά των Τούρκων. Μάλιστα έξω από τα Ιωάννινα αναγνώρισε εχθρικά τμήματα και έριξε εναντίον τους τέσσερις αυτοσχέδιες βόμβες σκορπίζοντας τον φόβο και τον πανικό στις τάξεις του εχθρού.

Όταν τελείωσε η αποστολή, το αεροπλάνο ακολουθώντας τον δημόσιο δρόμο Ιωαννίνων-Φιλιππιάδας, επέστρεψε και προσγειώθηκε κοντά στο Χάνι του Εμίν Αγά. Αμέσως μετά την προσγείωση ο Μουτούσης παρουσιάσθηκε στον αρχηγό της Στρατιάς Ηπείρου στον οποίον ανέφερε προσωπικά τις παρατηρήσεις του από την αναγνωριστική πτήση και δέχτηκε θερμά συγχαρητήρια για την επιτυχία.

Την ιστορική αυτή πτήση περιέγραψε το αρχηγείο Στρατιάς Ηπείρου σε δελτίο γεγονότων που υπέβαλε στο Υπουργείο Στρατιωτικών:

«ΕΓΓΡΑΦΟ υπ'αριθμ. 567 Φιλιππιάς 5-12-1912

Υπουργείο Στρατιωτικών, Αθήνας

Σήμερον μετά μεσημβρίαν, εγένετο διά πρώτην φοράν, επιδεικτική πτήσης αεροπλάνου επιβαίνοντος του υπολοχαγού του μηχανικού Μουτούση, επί αεροπλάνου Μωρίς Φαρμάν με κινητήρα Ρενώ. Αφετηρία Πρέβεζα, προσγείωσις Εμίν Αγά Χάνι. Πτήσις εγένετο υπεράνω Μπιζανίου και πεδιάδος Ιωαννίνων. Αεροπλάνο επυροβολήθη υπό εχθρού. Τρεις βολίδες όπλου προσέκρουσαν άνευ βλάβης. Εις πεδιάδα Ιωαννίνων και εις μέρος όπου επυροβολήθη αεροπλάνον, Μουτούσης έριξε τέσσερις χειροβομβίδας.

Αντιστράτηγος Σαπουντζάκης».

Μετά από αυτό οι πτήσεις πάνω από τις γραμμές του εχθρού έγιναν πιο συχνές και στέφθηκαν με επιτυχία. Είναι χαρακτηριστικές οι αναφορές του αρχηγείου από την πόλη της Φιλιππιάδας:

«ΕΓΓΡΑΦΟ ΥΠʼ ΑΡΙΘΜ.1211 Α. Φιλιππιάς 21-01-1913

A.M. Βασιλέα, θεσσαλονίκην / Υπουργόν Στρατιωτικών, Αθήνας.

Δύο αεροπλάνα, Νοταρά και Αδαμίδη, εξετέλεσαν σήμερον, άνωθεν Μπιζανίου πτήσεις, έβαλον δε ανά 6 χειροβομβίδας κατά εχθρικού καταυλισμού ως και κατά κινουμένων στόχων Στρατευμάτων.

Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος Διάδοχος».

«ΕΓΓΡΑΦΟΝ υπʼ αριθ. 1211 Γ Φιλιππιάς 25-01-1913, ώρα 11η εσπέρας.

A.M. Βασιλέα / Υπουργούς: Εξωτερικών - Στρατιωτικών.

Την παρελθούσα Νύκτα, το ημέτερον πυροβολικόv έβαλε κατά των εχθρικών θέσεων σφοδρώς κατά ακανόνιστα χρονικά διαστήματα. Το πυρ φαίνεται αποτελεσματικό. Χθες, αεροπλάνον Αδαμίδη, ανεγνώρισεν εχθρικάς θέσεις και έριψεν εντός των κατασκηνώσεων του εχθρού, βόμβας αποτελεσματικώς.

Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος Διάδοχος».

Ένα γεγονός που συμβολίζει την μεγάλη σημασία των αεροπορικών πτήσεων κατά την διάρκεια των μαχών στην Ήπειρο, είναι η εξής ιστορία. Την ημέρα της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, στις 21-02-1913, ο ανθυπίλαρχος Χρήστος Αδαμίδης προσγείωσε το Μωρίς Φαρμάν στην πλατεία του Διοικητηρίου της πόλης όπου έγινε δεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό από το πλήθος.

Φυσικά με το πέρας των επιχειρήσεων στην Ήπειρο και την πτώση των Ιωαννίνων τελείωσαν και οι επιχειρήσεις των ένδοξων αεροπόρων μας στην περιοχή.